نمای حرکت ملودیک در گوشه های ردیف موسیقی ایران

شکل کلی یا شمای ملودی یکی از مفاهیمی است که در حوزه ی آفرینش و تجزیه و تحلیل موسیقی بسیار از آن یاد می شود. پژوهش حاضر با بررسی تطبیقی حدود 106 گوشه، نشان می دهد که بیش ترین نوع حرکت ملودیک گوشه های ردیف موسیقی ایرانی حرکت های رفت و برگشتی سینوسی و حرکت های افقی در گستره ی محدود صوتی‏ اند. هم زمان با این نوع حرکت ها، ملودی های گوشه ها به شکلی نا‏محسوس با حرکت های فرعی پایین رونده به صورت پلکانی دنبال می شوند. برخی از انواع حرکت های ملودیک، مانند حرکت های قوسی مقعر و حرکت های بالارونده ی پرشی و پلکانی، هیچ گاه در ساختار شمای حرکت ملودیک گوشه ها  استفاده نشده یا بسیار به ندرت استفاده شده اند. گرایش به حرکت های وضعی در ملودی های ردیف بیش از گرایش به حرکت های انتقالی است، زیرا حرکت های وضعی بیشتر در نتیجه ی حرکت های افقی و دور‏زننده ی ملودی حاصل می شوند و حرکت های انتقالی بیشتر نتیجه ی حرکت های بالارونده و پایین رونده ی ملودی‏ اند. بررسی راستا و جهت در ساختار ملودی های ردیف واقعیتی بسیار مهم را درباره ی ردیف موسیقی ایرانی آشکار می کند، این واقعیت که ردیف موسیقی ایرانی اساساً در خدمت آواز است، حتی اگر ردیف روایتی سازی باشد، زیرا حرکت های ملودیک طبیعتی سرایشی دارند.